Charakterystyka/ morfologia

Czeczotka tundrowa (Acanthis hornemanni), (Carduelis hornemanni)

Systematyka

Rząd: wróblowe (Passeriformes)

Rodzina: łuszczakowate, ziarnojady (Fringillidae)

Gatunek: czeczotka tundrowa (Acanthis hornemanni) (Carduelis hornemanni)

Charakterystyka/morfologia

 Gatunek opisany przez Carla Petera Holbølla duńskiego naukowca z Grenlandii w 1843 roku. Nazwa upamiętnia duńskiego botanika Jensa Wilkena Hornemanna. Status taksonomiczny czeczotki tundrowej jest dyskusyjny, niektóre źródła wymieniają tego ptaka jako podgatunek czeczotki zwyczajnej (Acanthis flammea), od której trudno ją odróżnić, inne jako oddzielny gatunek. Ptak nieco mniejszy od wróbla, długość ciała 11,5-14 cm, masa 17-20 g, rozpiętość skrzydeł 20-25 cm. Różni się od czeczotki zwyczajnej jaśniejszym kolorem upierzenia, białym kuprem i podogoniem, oraz mniejszym kreskowaniem na bokach. Ogólnie sprawia wrażenie „oszronionego”. Samce mają słabo różowy odcień piersi, samice go nie mają. W okresie godowym czerwień upierzenia samców jest bardziej intensywna. Samice mają boki i piersi z obfitszym kreskowaniem. Obie płcie mają szare prążki na głowie i czerwoną plamę na czole. Dziób mały żółtawy, oczy ciemnobrązowe, nogi cieliste. Ciemnobrązowy podbródek i pióra wokół dzioba, a także cienki pasek sięgający za oko. U samic te części ciała są ubarwione mniej intensywnie. Na szarawo-czarnych piórach pokrywających skrzydła dwa wąskie białawe paski, Ogon rozwidlony na końcu, szarawy na wierzchu. Lot jest szybki, falisty, z szybkimi uderzeniami skrzydeł, na przemian z szybowaniem. Młody ptak wygląda jak dorosła samica, ale bez czerwonego koloru. Czeczotki tundrowe mogą tworzyć mieszańce z czeczotką zwyczajną łącząc w upierzeniu cechy obu gatunków.

Biotop/preferencje pokarmowe

 Wyróżniono dwa podgatunki:

Acanthis hornemanni exilipes – zamieszkująca północną Euroazję, Alaskę i północno-zachodnią Kanadę. 

Acanthis hornemanni hornemanni – zamieszkująca północno-wschodnią Kanadę, i Grenlandię. 

Podgatunek występujący na Grenlandii jest większy z jaśniejszym upierzeniem i wyraźną przewagą bieli. W Europie czeczotka tundrowa gniazduje tylko w północnej Skandynawii. Zimą można ją spotkać w całej Skandynawii i krajach bałtyckich, na Islandii, w Wielkiej Brytanii i Europie Środkowej. Do Polski zalatuje wyjątkowo, do końca 2016 stwierdzono ją 155 razy, łącznie obserwowano 330 osobników.  W 2017 miał miejsce nalot tych ptaków, który objął swym zasięgiem niemal cały kraj – odnotowano wówczas 107 stwierdzeń, 136 osobników. Zasiedla nizinne lasy brzozowo-olchowe, zarośla wierzbowe i wrzosowiska. Unika gęstych lasów. Występuje od poziomu morza do 450 m npm w Kanadzie i Grenlandii, i do 1300 m na Kamczatce. Gatunek jest częściowym migrantem. Wiele ptaków pozostaje na zimę w miejscach lęgowych, gdzie temperatura w lipcu wynosi zaledwie 3 °C. Niektóre, w czasie ostrzejszych zim migrują na krótkie odległości, inne pokonują tysiące kilometrów. Głównym pożywieniem są nasiona brzozy i olchy, także nasiona traw i chwastów ( wrotycz pospolity, pokrzywa zwyczajna). Latem dietę uzupełniają owady.

 Rozwój osobniczy

 Okres lęgowy od maja do lipca, zbiega się z krótkim arktycznym latem. Samce wabią samice śpiewając, wykonują popisowe loty, stroszą pióra rozkładają skrzydła i otwierają dzioby. Na zakończenie toków samiec karmi samicę. Pary są monogamiczne. Gniazdo zakładają na młodych drzewach lub krzewach, dość nisko nad ziemią. Jego  budową zajmuje się samica. Ma ono kształt kielicha starannie splecionego z części roślinnych, wyścielonego porostami, fragmentami kory jałowca, puchem, pączkami wierzby i sierścią. Lęg składa się z 4 do 6 czasami 7, blado niebieskich, czerwono nakrapianych jaj. Wysiadywaniem zajmuje się samica. Po 10-12 dniach wylęgają się pisklęta. Są ślepe i nagie, karmione przez oboje rodziców. Opuszczają gniazdo po około 2 tygodniach; jednak przebywają w pobliżu gniazda nawet przez półtora miesiąca.

Status gatunku

 Liczbę osobników w Europie szacuje się na 84-180 tysięcy par. Generalnie populacja jest stabilna, chociaż może ulegać znacznym wahaniom w różnych latach. Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową.

Przygotował: Jan Ławicki

Źródła.

Ptaki Polski tom 1 i 2 -  Andrzej G. Kruszewicz - Multico Oficyna Wydawnicza 2010

Ptaki Polski - Dominik Marchowski - Wydawnictwo SBM Sp.z.o.o 2015

Przewodnik Collinsa Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego - Lars Svenson - Multico Oficyna Wydawnicza

Rzadkie Ptaki Polski – Tadeusz Stawarczyk, Tomasz Cofta, Zbigniew Kajzer, Jan Lontkowski, Arkadiusz Sikora – Agencja Reklamowo – Wydawnicza Studio B&W Wojciech Janecki 2017

Internet: Avibase, HBW Alive, Wikipedia