Charakterystyka/ morfologia

Mniszka muszkatowa (Lonchura punctulata)

Systematyka

Rząd: wróblowe (Passeriformes)

Rodzina: astryldowate (Estrildidae)

Gatunek: mniszka muszkatowa (Lonchura punctulata)

Charakterystyka/morfologia

 Pierwszy opis tego gatunku sporządził Karol Linneusz w 1758 roku. W zależności od miejsca występowania, wyodrębniono 11 podgatunków. Niektóre źródła podają liczbę 12, jednak podgatunek występujący na Borneo został uznany za występującą na Jawie i Bali mniszkę łuskowaną. Podgatunki oprócz miejsca występowania, różnią się intensywnością ubarwienia. Długość ciała 10 do 12,5 cm, masa 12 – 16 g, rozpiętość skrzydła 5,2 - 5,8 cm, długość ogona 4,3 – 4,5 cm. Głowa, gardło, szyja, i wierzch ciała są w odcieniach brązu. Od jasno czekoladowego do bardzo ciemnego. Skrzydła jasno - brązowe, z wiekiem stają się ciemniejsze,  sterówki  żółtobrązowe. Środkowe pióra ogona i górne osłony ogona są brązowo-żółte. Pozostałe pióra ogonowe są ciemnobrązowe z brązowożółtą obwódką. Pióra piersi, boków i brzucha białe, pojedyncze pióra mają czarno obrzeżone brzegi, tworząc charakterystyczny łuskowaty wzór W zależności od podgatunku wzór ten może rozciągać się aż do ogona lub dotyczyć tylko piersi i boków, z brzuchem, który pozostaje biały. Gruby, ciemny dziób typowy dla ptaków żywiących się zbożem, oczy z ciemno brązową tęczówką, nogi niebiesko-szare. Niektóre podgatunki maję wyraźniejsze ubarwienie przodu głowy i gardła tworzące maskę. Samce mają intensywniejsze ubarwienie od samic, które są bardziej stonowane. Młode osobniki przypominają samice, a nawet, z braku wyraźnego łuskowania i beżowego brzucha, młode osobniki mniszki kapturowej ( Lonchura malacca ). Mniszka muszkatowa to bardzo towarzyski ptak nie wykazujący zachowań agresywnych wobec innych gatunków. Tworzą duże stada, a gdy jest dostatek pożywienia ich liczebność dochodzi do ponad 100 osobników. Przypuszcza się, że pionowe ruchy ogona, charakterystyczne dla tego gatunku, oraz specyficzny trzepot skrzydeł, pomagają koordynować ruchy dużego stada.

Biotop/ preferencje pokarmowe

 Ojczyzną mniszki muszkatowej jest Południowa i Południowo-Wschodnia Azja, oraz południowe Chiny. Z uwagi na swój atrakcyjny wygląd została sprowadzona do wielu innych krajów. Spotykana w Japonii, Australii, na Seszelach, Maskarenach, Karaibach i Hawajach. Do Europejskich hodowli została przywieziona przez marynarzy w XVII wieku. Introdukowana na południu Stanów Zjednoczonych – w Kalifornii i na Florydzie. Występuje zwykle na nizinach, w pobliżu wody, na łąkach i w zaroślach. W górach do wysokości 2000 m n.p.m. . Gatunek ten bardzo dobrze przystosował się również do współistnienia z człowiekiem, kolonizując plantacje i pola ryżowe, a także ogrody i obrzeża siedzib ludzkich. Często spotykana w wolierach jako ptak ozdobny. Zbiegłe z hodowli ptaki łatwo zajmują pobliskie obszary, jeżeli tylko napotkają odpowiednie warunki klimatyczne. Żywi się nasionami traw zbóż i jagodami. Najczęściej duże stada żerują na polach ryżowych, preferując półdojrzałe ziarna.

Rozwój osobniczy

 Sezon lęgowy jest różny w zależności od miejsca występowania. Zwykle przypada w porze deszczowej, od czerwca do sierpnia. na wyższych wysokościach sezon lęgowy ogranicza się do sierpnia i września. W Australii, sezon lęgowy trwa jedenaście miesięcy w roku. Długość dnia a tym samym duża ilość światła, oraz wysoka wilgotność mają wpływ na intensywność prokreacyjną ptaków. Samiec wabi samicę wyprostowaną sylwetką i najeżonymi piórami na głowie. Pieśń godowa składa się z serii ostrych dźwięków po których następuje syk a na końcu gwizd. Następnie rozpoczyna zygzakowaty taniec ze źdźbłem trawy w dziobie. Samica sygnalizuje akceptację samca kucając i poruszając ogonem na boki. Samica sama buduje gniazdo z materiału dostarczanego przez samca. Najchętniej wybierają na gniazdo kolczaste drzewa  lub krzewy, ale spotyka się również gniazda w naturalnych zagłębieniach tworzonych przez liście palm. Gniazda można również znaleźć w kratach lub w pnączach na werandach siedzib ludzkich. Kuliste gniazdo o średnicy 15 cm, jest luźno utkane z traw lub liści, z bocznym wejściem, zwykle skierowanym w kierunku wiejącego wiatru. Tworzą kolonie gniazd, które są nieraz bardzo liczne i nawet stykają się ze sobą. Samica składa 4 do 7 białych jaj, o wymiarach 15 x11 mm, rzadko ich liczba sięga 10. Wysiadują oboje rodziców prze 12 – 13 dni. Pisklęta wykluwają się nagie i ślepe. Upierzenie uzyskują po około 3 tygodniach od wyklucia. Upierzenie górnej części ciała jest żółtawo-brązowe, ogon brązowy.

Spód ciała jest jasnożółto – brązowy, bez charakterystycznych u ptaków dorosłych łusek. Młode opuszczają gniazda po 21-25 dniach. Wracają jednak do nich na noc, dopóki nie uzyskają niezależności. W wieku od sześciu do ośmiu tygodni rozpoczynają zmianę upierzenia, jednak proces dochodzenia do osiągnięcia ostatecznych barw może trwać do pięciu miesięcy. Dojrzałość płciową osiągają w wieku 7 miesięcy. W niewoli żyją do 8 lat, na wolności zwykle krócej.

 Status gatunku

 Mniszka muszkatowa jest gatunkiem licznym a nawet w niektórych rejonach ekspansywnym. Na wielu obszarach jest uważana za szkodnika w uprawach zbóż, a szczególnie ryżu. Populacja nie została określona ilościowo i nie jest zagrożona. W Malezji jest nazywana świergotkiem betelowym. Duże ilości tych ptaków są chwytane i biorą udział w ceremoniach buddyjskich, po ich zakończeniu są jednak wypuszczane na wolność.

Przygotował:

Jan Ławicki