Charakterystyka/ morfologia

Petrelec olbrzymi (petrel olbrzymi)

 Petrelec olbrzymi (Macronectes giganteus)

Systematyka

Rząd: rurkonose

Rodzina: burzykowate

Gatunek :petrelec olbrzymi (Macronectes giganteus)

Charakterystyka/ morfologia

Gatunek został opisany w 1789 roku przez niemieckiego lekarza i przyrodnika Johanna Friedricha Gmelina. Długo był uznawany za jeden gatunek z pokrewnym petrelem wielkim (Macronectes halli), z którym, zdarza się mu krzyżować. To duży ptak, samce osiągają wagę 5 kg, samice są mniejsze i ważą około 3,8 kg.  Długość ciała od 85 do 100 cm, rozpiętość skrzydeł 150 – 210 cm. Długość ogona 18,7 – 2,11 cm. Dziób żółty długości 8,5–10,3 cm z zieloną plamką na końcu.   Istnieją dwie odmiany kolorystyczne tego gatunku Odmiana ciemna ma wierzch ciała szaro - brązowy, z jaśniejszą, lub nawet białą szyją, głową i piersią, z brązowymi plamkami. Młode osobniki tej odmiany mają szaroczarne upierzenie, które z wiekiem staje się jaśniejsze. Jasna odmiana ma białe upierzenie, z pojedynczymi czarnymi piórami na całym ciele. Jest ona rzadsza i stanowi około 5%  wszystkich ptaków. Mocne brązowe nogi sprawiają, że ptaki te sprawnie poruszają się na lądzie. Natomiast w locie sylwetka nie jest zbyt zgrabna, i sprawia wrażenie garbatej. Tęczówka oka jest ciemnobrązowa u ptaków w każdym wieku. Ptaki te mają w kanale nosowym gruczoły, pozwalające odsalać ich organizm z soli pobranej z pożywienia i wody morskiej. Marynarze nadali tym petrelcom nazwę „stinker” (gnojek), gdyż wystraszone opluwały intruza oleistą cuchnącą zawartością żołądka. Opróżnienie żołądka pozwala też ptakowi szybciej wzbić się w powietrze.

Biotop/ preferencje pokarmowe

 Gatunek ten występuje na bardzo dużym obszarze, na wszystkich oceanach półkuli południowej. Całkowita powierzchnia obszaru wynosi 36 000 000 km. Jest spotykany u wybrzeży Ameryki Południowej po Peru i Brazylię, na południowych wybrzeżach Afryki po Namibię, Mozambik i Madagaskar, u południowych brzegów Australii. Na brzegach Antarktydy do wysokości 300 m npm i pobliskich wyspach. Zalatuje także na Fidżi, Seszele i do Polinezji Francuskiej. Żerują zarówno na otwartym morzu jak i na lądzie, Pożywienie jest zróżnicowane, stanowią je ryby, kalmary, głowonogi, kryl, ale najczęściej, w przeciwieństwie do innych przedstawicieli rzędu, padlina ssaków i ptaków morskich. Petrelce to niezwykle agresywne drapieżniki. Zjadają lęgi i jaja, a także chore lub ranne ptaki. Badania przeprowadzone na jednej z wysp wykazały 83% udział pingwinów w ich pożywieniu. Zaobserwowano przypadki ataku na głuptaki australijskie i albatrosy, ptaki były przytrzymywane pod wodą tak długo aż utonęły, następnie były  pożerane. Regularnie towarzyszą statkom rybackim, zbierając odpady z rozbioru ryb. Samce żerują osobno, przepędzają samice od znalezionego pokarmu. Mimo że, naturalny zasięg tego gatunku to tereny na południe od Zwrotnika Koziorożca, to pojedyncze osobniki obserwowano u wybrzeży Włoch w 1991 roku, wcześniej  w 1967 roku u brzegów Francji, a w roku 2019  w Wielkiej Brytanii.

Rozwój osobniczy

Dojrzałość do rozrodu osiągają w wieku 6 – 7 lat, jednak najczęściej przystępują do lęgów w 10 roku życia.  Czas lęgów przypada na wrzesień i październik. Pary przez wiele lat powracają do tych samych miejsc lęgowych. Gniazdo to zagłębienie w ziemi z mchem lub trawą, lub na gołej ziemi otoczone tylko kilkoma kamykami. Spotyka się także gniazda na skałach. Najczęściej tworzą luźne kolonie lęgowe, na Falklandach kolonie bywają bardzo liczne (19.500 par) o znacznym zagęszczeniu gniazd. Samica składa tylko jedno jajo, które wysiadują oboje rodziców przez 55 do 66 dni. Są bardzo wrażliwe na wszelkie niepokojące je w tym czasie czynniki. Porzucają wtedy zarówno zniesione jajo, jak i wylęgłe młode. Lęgi są zagrożone przez małe ssaki drapieżne, które nie są gatunkami rodzimymi na wyspach zajętych na lęgi. Ptaki po prostu nie znając ich, nie traktują  jako zagrożenie. Mogą więc one poczynić znaczne spustoszenie w lęgach. Pisklęta mają ciemniejsze, czarno - brązowe lub szaro – brązowe upierzenie, które z upływem lat jaśnieje. Niektóre młode osobniki mogą mieć blado – różowy dziób. Pozostają pod opieką rodziców przez 104 do 132 dni. Pełne wybarwienie upierzenia osiągają w wieku około 7 lat. Udokumentowany wiek tego gatunku to 13,5 roku, przypuszcza się jednak, że mogą żyć znacznie dłużej.

Status gatunku

 W roku 2000 gatunek ten został sklasyfikowany jako zagrożony. W niektórych miejscach liczebność ptaków spadła od 18% w ciągu 10 lat, i do 50 % w ciągu 20 lat. Spadki liczebności spowodowane były malejącą ilością dużych ssaków morskich, stanowiących źródło padliny, jak i działalnością człowieka. Szacuje się, że w latach 1997-1998 zginęło od 2000 do 4000 ptaków z powodu nielegalnych połowów sznurami z haczykami. W pierwszych latach XXI wieku liczba ptaków uległa stabilizacji, a na Falklandach i Georgii Południowej wzrostowi. Od 2009 roku została więc uznana za niezagrożoną. Według danych Bird Life International liczba par lęgowych sięga 54 tysięcy. Gatunek jest monitorowany na wielu obszarach i chroniony w rezerwatach przyrody. Dwa rezerwaty, Gough i Macquarie są wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.  Podobizna tego ptaka znalazła się na znaczkach pocztowych kilku państw.

 Przygotował:

Jan Ławicki